ՀՀ Հանրային խորհրդի նախագահ Վազգեն Մանուկյանն«Անկախի» հետ զրույցում անդրադառնում է սահմանային վերջին միջադեպերին, Ռուսաստանի դեմ կիրառվող պատժամիջոցներին, Թուրքիայի նախագահական ընտրություններին, Լևոն Հայրապետյանի հարցին, ինչպես նաև ներքաղաքական խնդիրներին:
– Պարոն Մանուկյան, հուլիսի վերջին հայ-ադրբեջանական և ղարաբաղա-ադրբեջանական սահմանին սկսված աննախադեպ լարվածության վերաբերյալ այն ժամանակ հնարավորություն չունեցանք Ձեր կարծիքն իմանալու, քանի որ արձակուրդում էիք, բայց հետևել եք բոլոր իրադարձություններին: Ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչն էր Ադրբեջանի կողմից հրահրած գործողությունների նպատակը, և ինչի՞ հասան նրանք:
– Ադրբեջանի նպատակների մասին նախագահն իր հարցազրույցի մեջ բավականին հանգամանալի խոսել է, և ես համամիտ եմ նրա հետ. Ադրբեջանն ուներ և՛ ներքին, և՛ արտաքին խնդիրներին վերաբերող, և՛ Հայաստանի դեմ ուղղված նպատակներ, սակայն Ադրբեջանը չարաչար սխալվեց:
Ցավալի դեպքեր եղան, մարդիկ զոհվեցին, սակայն այս ամենի մեջ 2 շատ կարևոր հանգամանք երևաց. առաջին` մեր բանակն իսկապես մարտունակ է և կարողանում է անել այն, ինչ միշտ կարողացել է՝ ի տարբերություն մեր հակառակորդի, երկրորդ՝ երևաց մի աննախադեպ միասնություն հասարակության մեջ: Բոլոր դժգոհությունները մի կողմ դրվեցին: Ճիշտ է, ոչ ոք ոչ ոքի ոչինչ չներեց, բայց կարճ ժամանակում բոլորը միավորվեցին հայրենիքի պաշտպանության շուրջ: Ինձ այդ օրերին շատ էին զանգում, անգամ այդ նորաստեղծ կամավորական ջոկատներից, ու շատ էի ափսոսում, որ Հայաստանում չեմ: Այդ ամենը շատ ոգևորիչ էր և ցույց տվեց, որ ապագայում նույնպես մեզ այդպես կդրսևորենք: Իհարկե, դա իշխանությունների համար նշան չպիտի դառնա, որ ինչ էլ անեն, մեկ է, հասարակությունը կհամախմբվի: Ոչ, այդպես չէ, կա եզր, որից հետո այդ համախմբումը կարող է դժվար լինել:
– Այսինքն` վերջին տարիների այն մտահոգությունը, որ ներկայիս բարոյահոգեբանական մթնոլորտում, եթե պատերազմ կամ պատերազմի վտանգ լինի, մենք այլևս չենք կարող նախկինի պես համախմբվել, չափազանցվա՞ծ էր:
– Այդ մտահոգությունն ուներ հասարակության մի շերտ, իսկ ես երբեք նման մտահոգություն չեմ ունեցել: Բնականաբար, չէի ուզենա, որ պատերազմ լիներ, որովհետև պատերազմ նշանակում է զոհեր, բայց միաժամանակ, ոչ մի րոպե չեմ կասկածել, որ մենք կհաղթենք, եթե հանկարծ Ադրբեջանը պատերազմ հրահրի:
Այստեղ մի շատ կարևոր բան էլ կա. այդ դեպքերը հետաձգեցին պատերազմը, որի մասին Ադրբեջանն անընդհատ հնչեցնում է իր ռազմատենչ հայտարարություններում: Ադրբեջանը, այնուամենայնիվ, երկու ճանապարհ ունի. կա՛մ պետք է համակերպվի այն մտքի հետ, որ Ղարաբաղն իրենը չէ և մտնի բանակցությունների մեջ փախստականների, սահմանների, տարածքների շտկման վերաբերյալ, կա՛մ փորձի պատերազմով Ղարաբաղը վերցնել: Բայց մեր այս վերջին հակահարվածը ցույց տվեց հայոց բանակի ուժը, ինչը թուլացրեց հակառակորդի ախորժակը: Այսինքն, եթե Ադրբեջանը նախատեսում էր պատերազմ, և սա փորձարկում էր, ապա նրանք հասկացան, որ պատերազմը պետք է հետաձգել:
– Կամ գուցե բացառե՞լ:
– Կա՛մ բացառել, կա՛մ հետաձգել: Իսկ մի բան, որ անընդհատ հետաձգվում է, հետո բացառվում է:
– Անդրադառնանք արտաքին աշխարհին: Ռուսաստանի դեմ Արևմուտքի կողմից կիրառվող պատժամիջոցները և Ռուսաստանի հակադարձումներն ի՞նչ բացասական հետևանքներ կունենան Հայաստանի տնտեսության վրա: Մյուս կողմից` հնչում են տեսակետներ, որ դա կխթանի մեր ապրանքների արտահանումը և այլն:
– Իհարկե, եթե հնարավորություն է առաջանում ավելացնելու արտահանումը, ապա պետք է օգտվել, բայց ընդհանուր առմամբ այդ ամենի մեջ բացասականն այնքան մեծ է մեզ համար քաղաքական, տնտեսական, ազգային շահերի տեսանկյունից, որ մեզ պետք է` Ռուսաստանի և Արևմուտքի սուր առճակատումը չեզոքանա: Այդ սրացման ժամանակ, եթե կարճատև ժամանակում մի քանի լոլիկ ավելի վաճառես, հարց չի լուծվում: Այդ սրացումը շատ վտանգավոր և շատ վնասակար է Հայաստանի համար: Եթե մեր ձեռքում կա գոնե մի փոքր հնարավորություն նպաստելու, որ մեղմանան այդ հարաբերությունները, Հայաստանը դա պետք է օգտագործի: Մտածողությունը դա պետք է լինի և ոչ թե մի քանի լոլիկ ավելի վաճառելը:
– Թուրքիայում տեղի ունեցան նախագահական ընտրություններ, երկրի ղեկավար ընտրվեց Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, որն էլ իր հերթին վարչապետի թեկնածու առաջադրեց Ահմեդ Դավութօղլուի թեկնածությունը: Այս վերադասավորումները տարածաշրջանի, մասնավորապես` Հայաստանի վրա ի՞նչ ազդեցություն կարող են թողնել:
– Անկեղծ ասած, ես նոր վերադասավորումներ չեմ տեսնում, որովհետև Թուրքիայի վերջին տարիների քաղաքականությունը թելադրվում էր Էրդողանի և Դավութօղլուի միջոցով: Պարզապես հիմա ավելի հստակեցվեցին նրանց կարգավիճակները, և ես կարծում եմ, որ դա նրանց ավելի մեծ հնարավորություն կտա մտածելու պրագմատիկ և ոչ թե պոպուլիստական՝ այս կամ այն շերտին դուր գալու համար: Այդ տեսակետից, կարծում եմ, հայ-թուրքական հարաբերությունները կարող են մտնել մի նոր փուլ, որն ավելի բարենպաստ է: Կարող է մի քիչ պարադոքսալ թվալ, որովհետև երկու գործիչներն էլ բավական կոշտ հայտարարություններ են արել հայ-թուրքական հարաբերությունների վերաբերյալ, բայց մինչ այս նրանք իրենց իշխանության ստատուսն ամրապնդելու խնդիր էին լուծում: Հիմա, երբ այդ ստատուսն ամրապնդված է, պետք է առաջնորդվեն Թուրքիայի շահերով: Այդ տեսանկյունից, կարծում եմ, բարենպաստ պայմաններ են ստեղծվում հետագա հարաբերությունների համար:
– Օրերս հայտնի դարձավ, որ ռուսաստանաբնակ հայ գործարար Լևոն Հայրապետյանի հարցով Դուք անձամբ նամակ եք գրել ՌԴ պետդումայի պատգամավոր Վլադիմիր Ժիրինովսկուն: Ինչո՞ւ որոշեցիք դիմել հենց նրան և որևէ պատասխան ստացե՞լ եք:
– Արձակուրդ մեկնելուց առաջ ես Ժիրինովսկուն նամակ գրեցի, որի մեջ չեմ պնդում, թե մեր հայրենակիցը մեղավոր է կամ մեղավոր չէ, քանի որ դա իմ գործը չէ, այլ դատարանի գործն է, բայց մյուս կողմից նշել եմ, որ Լևոնը բավականին հիվանդ է, ու նրան բանտում կամ բանտի հիվանդանոցում պահելը մարդկային չէ: Իմ դիմումը Ժիրինովսկուն խափանման միջոցը փոխելուն էր վերաբերում:
Իսկ թե ինչու դիմեցի ժիրինովսկուն, ապա 2 պատճառով. նախ` նման դեպքերում պիտի դիմես մի մարդու, որն ազդեցություն ունի, իսկ նա ունի, երկրորդ՝ ես նրա հետ ունեմ բավականին լավ, անձնական հարաբերություններ ու գիտեմ, որ անկախ նրա կոնյունկտուրային հարաբերություններից՝ կապված Ադրբեջանի հետ, նա խորապես փոխկապակցված է տեսնում Հայաստանի և Ռուսաստանի շահը: Այդ տեսակետից ես բնական համարեցի նրան դիմելը: Նամակին դեռ արձագանք չկա, և ես մոտ ժամանակներս կզանգեմ նրան կամ նորից կգրեմ:
– Բացի այդ նամակից, որևէ այլ քայլ պատրաստվո՞ւմ եք իրականացնել՝ ի պաշտպանություն Լևոն Հայրապետյանի:
– Կարծում եմ, որ որոշակի մարդիկ պետք է կոորդինացնեն այդ քայլերը, չարժե, որ ամեն մեկն ինքնուրույն ինչ-որ քայլեր անի: Ես դեռ ներկա իրավիճակին ծանոթ չեմ, պետք է ծանոթանամ, ըստ այդմ, քայլեր կձեռնարկվեն:
– Անդրադառնանք ներքաղաքական խնդիրներին: ԱԺ ոչ իշխանական 4 ուժերը հունիսի սկզբին ներկայացրեցին 12 կետից բաղկացած իրենց պահանջներն ու կառավարությանը ժամանակ տվեցին դրանք իրագործելու: Այսօր ընդդիմության որոշ ներկայացուցիչներ հայտարարում են, որ ոչ մի տեղաշարժ չկա, և իրենք պետք է պահանջեն ամբողջական իշխանափոխություն: Ի՞նչ եք կարծում, աշնանն այդ ուժերը նման համատեղ պահանջով հանդես կգա՞ն, և դա արդյունավե՞տ ճանապարհ է:
– Ընդդիմության այդ 12 կետերին, իհարկե, ծանոթ եմ, կան պահանջներ, որ համարում եմ թույլ, ավելի սուր կարելի էր դնել, կան պահանջներ, որոնք անիմաստ են, բայց կան նաև նորմալ առաջարկություններ, և եթե մարդիկ պայքարեն այդ առաջարկություններն անցկացնելու համար, դա կլինի ընդդիմության բնականոն ընթացքը: Ընդդիմությունը բարձրացնում է հարցեր և փորձում է դրանք լուծել ընդդիմադիր վիճակում: Եթե ժողովուրդը տեսնում է, որ այդ հարցերը լավ հարցեր են, բայց իշխանության միջոցով չեն լուծվում, որոշում է հետագայում ձայնը տալ ընդդիմությանը: Սա դեմոկրատական երկրի դասական համակարգն է: Սակայն այս վերջին տարիներին ես միշտ տեսնում եմ, որ ընդդիմության միակ նպատակը իշխանափոխությունն է, ինչին ես դեմ եմ: Այո, ցանկացած դեմոկրատական երկրում ժամանակ առ ժամանակ առաջանում է նման պահանջ, բայց հիմնականում ընդդիմության և իշխանության միջև պայքարը որոշակի հարցերի շուրջ է, և եթե հաջողվում է այդ հարցերը լուծել, ապա փառք և պատիվ ընդդիմությանը, իհարկե, այդ ժամանակ պետք է գնահատել նաև իշխանությանը: Իսկ եթե չի ստացվում այդ հարցերը լուծել, ապա դա հնարավորություն է տալիս ընդդիմությանը ընտրությունների ժամանակ, շեշտադրումը դրա վրա դնելով, ձայներ հավաքել և գալ իշխանության:
Մեզ մոտ 20 տարի է՝ խոսքը իշխանությունը փոխելու մասին է: Ես կարծում եմ, որ վերջին տարիների փորձը, երբ քաղաքացիական հասարակությունը որոշակի հարցեր էր բարձրացնում և դրանց մի մասը լուծվում էր, ավելի ճիշտ ճանապարհ է, քան անընդհատ պայքարը իշխանափոխության համար: Ընդդիմության կողմից բարձրացված հարցերի մեջ կան շատ բնական հարցեր, որոնք նաև Հանրային խորհուրդն է բարձրացնում, և պետք է փորձել դրանք համատեղ ուժերով լուծել՝ հօգուտ մեր պետության և ժողովրդի: Իշխանափոխության մասին խոսք միշտ բացվում է ընտրությունների ժամանակ: Հիմա երկրի առջև ծառացած հարցերը լուծելու ժամանակն է:
