1990 թ. մայիսին Վազգեն Մանուկյանն ընտրվել է Հայաստանի Գերագույն խորհրդի (ԳԽ) պատգամավոր, 1990 թ. օգոստոսի 13-ին ԳԽ-ի կողմից նշանակվել է Հայաստանի Նախարարների խորհրդի նախագահ (վարչապետ), դառնալով Խորհրդային Հայաստանի վերջին և երրորդ Հայաստանի հանրապետության առաջին վարչապետը։ Դա Հայաստանի համար ծանր ժամանակաշրջան էր․ արագորեն փլուզվում էր ԽՍՀՄ-ը, սկսվել էր Հայաստանի քաղաքական և տնտեսական շրջափակումը հյուսիսից։
«Մի կողմից՝ անհրաժեշտ էր ջանքեր գործադրել դանդաղեցնելու փլուզումը, մյուս կողմից՝ անհրաժեշտ էր արագ անցնել նոր տնտեսական համակարգի»,- հիշում է Վազգեն Մանուկյանը: Կառավարությունը, որի ձեռքում էր ամբողջ գործադիր իշխանությունը (սահմանադրությամբ չկար նախագահի պաշտոն, և ԳԽ-ի կողմից ամբողջ գործադիր իշխանությունը տրված էր կառավարությանը), հաջողությամբ էր իրականացնում այդ բարդ ծրագիրը՝ քաղաքական վստահության վրա հիմնված հարաբերություններ ունենալով ինչպես խորհրդային հանրապետությունների, այնպես էլ մյուս երկրների հետ։ Վազգեն Մանուկյանը պահպանում է պրոֆեսիոնալների կարևոր շերտը, փորձառու նախարարներին և խոշոր գործարանների տնօրեններին, որոնք մեծ դեր ունեցան նոր կառավարության և ԽՍՀՄ տնտեսական կառույցների հետ լիարժեք հարաբերություններ հաստատելու գործում։ Վազգեն Մանուկյանի ղեկավարած կառավարությունը համակարգային մի շարք բարեփոխումներ է սկսում, որոնք լուրջ հիմք են ստեղծում երկրի հետագա զարգացման համար։
- 1990 թ. օգոստոսի 21-ին նորընտիր վարչապետ Վազգեն Մանուկյանը ստորագրեց թիվ 411 հրամանագիրը՝ «Հայաստանի Հանրապետության Նախարարների խորհրդի որոշումը ներքին գործերի նախարարությանն առընթեր հատուկ ստորաբաժանումներ ստեղծելու մասին»։ Որոշման մեջ մասնավորապես ասվում էր. «Ելնելով Գերագույն խորհրդի կողմից հռչակված նպատակից՝ սկսել անկախ պետականություն հաստատելու գործընթացը, սահմանակից շրջանների պաշտպանության, խմբակային զինված հանցագործությունների դեմ պայքարի անհրաժեշտությունից։ Նախարարների խորհուրդը որոշում է ստեղծել հանրապետության պաշտպանության և հասարակական կարգի պահպանության հատուկ ստորաբաժանումներ»։ Հատուկ գնդի ստեղծումը հիմք դրեց Հայոց բանակի ստեղծմանը։ 1990 թ. հոկտեմբերի 5-ին գունդն իր առաջին երդումը տվեց Նախարարների խորհրդի նախագահ Վազգեն Մանուկյանին։ Մանուկյանը իր ողջույնի խոսքում ասաց. «…Այժմ մենք ունենք մեր հանրապետությունը։ Այն դեռ լրիվ անկախ չէ։ Բայց մենք քայլում ենք այդ ուղղությամբ և կհասնենք քաղաքական, տնտեսական անկախության։ Մենք կունենանք հզոր պետություն, հզոր բանակ, հզոր տնտեսություն և կվերադարձնենք մեր նախնիների փայլը»:
- 1991 թ. մայիսի 4-ին Հայաստանի Հանրապետության Նախարարների խորհրդի թիվ 325 որոշմամբ ստեղծվեց պաշտպանության կոմիտե։ Այդ որոշմամբ` Նախարարների խորհրդին առընթեր Զինվորական գերատեսչությունների աշխատանքի կոորդինացման կոմիտեն կազմավորվեց որպես Նախարարների խորհրդին առընթեր պաշտպանության կոմիտե։
- Շահագործման հանձնվեց միջազգային կապի նոր համալիրը, որը Հայաստանին այդ կարևորագույն հարցում առաջ մղեց մյուս հանրապետություններից։ 1990-1991 թթ. ՀՀ կառավարությունը ձեռնարկեց կարևոր մի նախագիծ՝ հաշվի առնելով, որ Խորհրդային Միությունը փլուզվում է, Հայաստանը մտնում էր նոր աշխարհ և կապի միջոցները շատ կարևոր են: Պայմանագիր կնքվեց ամերիկյան «AT&T» ֆիրմայի հետ և Հայաստանը ունեցավ միջազգային կապ, որը Խորհրդային Միության ուրիշ հանրապետություններ կամ քաղաքներ չունեին։ Հետագայում դա դարձավ ամենաեկամտաբեր ճյուղը Հայաստանի համար։
- Շարունակվեց և ավարտին հասցվեց Հայաստանի կողմից Վրաստանի տարածքով Հայաստան մտնող գազամուղի կառուցումը, որը դարձավ Հայաստանի համար կյանքի ճանապարհ, երբ 1991-ին փակվեց Ադրբեջանի տարածքով եկող գազամուղը։
- Իրականացվեցին հողի սեփականաշնորհումը և հարակից ծրագրային փաթեթները։ 1990-1991 թթ. հողի սեփականաշնորհումից առաջ և հետո որոշումներ ընդունվեցին կապված գյուղատնտեսական մթերքների պետական մթերումների խթանման հետ (1991 թ. օգոստոսի 3-ի թիվ 490 որոշում), համաձայն որոնց կառավարությունը հացահատիկի, խաղողի, ծիրանի, խորդենու, ծխախոտի, կաթի և բրդի պետական մթերումների դիմաց գյուղացիական և կոլեկտիվ տնտեսություններին նպաստավոր պայմաններով տրամադրում էր նյութատեխնիկական ռեսուրսներ և ժողովրդական սպառման ապրանքներ։ Մեկ այլ որոշմամբ (1991 թ. մայիսի 23-ի թիվ 373 որոշում) ՀՀ կառավարությունը սահմանում էր գյուղացիական տնտեսությունների և ձեռնարկությունների գույքի կամավոր ապահովագրման կարգը և պայմանները: Ընդունվեցին ևս մի շարք այլ որոշումներ։ «Սեփականաշնորհմամբ առաջացած փոքր հողակտորների մշակումը արդյունավետ չէ, պետք էր պետական ծրագիր մշակել հողակտորների աստիճանական խոշորացման նպատակով։ Սեփականաշնորհումը գործի առաջին կետն էր։ Հողի սեփականաշնորհումից հետո գալիս է իսկական հոգատարությունը պետության կողմից գյուղացու նկատմամբ»,- պնդում էր Վազգեն Մանուկյանը:
- ՀՀ կառավարությունը 1991 թ. հունիսի 13-ին և օգոստոսի 13-ին ընդունեց թիվ 392 և 525 որոշումները, որոնց համաձայն հանձնարարվում էր ՀՀ նախարարություններին և գերատեսչություններին, կազմակերպություններին մինչև 1991 թ. դեկտեմբերի 1-ը ապահովել լրացուցիչ 600 հազ. տոննա մազութի ներկրումը հանրապետություն, աղետի գոտու բնակչության կողմից օգտագործված գազի և էլեկտրաէներգիայի գծով չվճարված պարտքերի մարման համար «Հայէներգո» ԱՄ-ին և «Հայգազ» ԱՄ-ին հատկացնել գումարներ։
- 1990 և 1991 թթ. ՀՀ-ում ատոմակայանի չգործելու պայմաններում արտադրվել է համապատասխանաբար 10.4 և 9.5 մլրդ կվտժ էլեկտրաէներգիա, որը 100 տոկոսով բավարար էր և ձեռնարկությունների, և բնակչության բնականոն կենսագործունեության համար՝ ապահովելով օրական 24 ժ էլեկտրաէներգիայով։
- 1990 և 1991 թթ. հանրապետությունում շահագործման են հանձնվել համապատասխանաբար՝ 1,46 մլն քմ և 1,91 մլն քմ ընդհանուր մակերեսով բնակելի շենքեր։ 1991 թ. բնակարան է ձեռք բերել շուրջ 21 հազար ընտանիք՝ 1992 թ. 4 հազարի փոխարեն։ Բնակարանային շինարարությունը գյուղական բնակավայրերում 1991-ին կազմել է 866 հազար քմ։ 1991 թ. աննախադեպ աճ ապահովվեց սոցիալ մշակութային նշանակության օբյեկտների՝ մասնավորապես նախադպրոցական հիմնարկների, հանրակրթական դպրոցների, հիվանդանոցների, պոլիկլինիկաների, ակումբների և մշակույթի տների շահագործման ոլորտում:
- Համաձայն ՀՀ նախարարների խորհրդի 1991 թ. մարտի 13-ի թիվ 206 և 1991 թ. օգոստոսի 9-ի թիվ 506 որոշումների հանրապետության նախարարներին և գերատեսչություններին, պատգամավորների տեղական խորհուրդների գործկոմներին, հիմնարկներին և կազմակերպություններին հանձնարարվում էր սեփական գործունեության գլխավոր խնդիր համարել 1991 թ. երկրաշարժի գոտում շինարարության օբյեկտների շահագործման հանձնման առաջադրանքների անվերապահ կատարման ապահովումը։
- 1990 թ. հանձնվեց 500 հազար քմ բնակելի տարածք, 1991 թ. 750 հազար քմ բնակելի տարածք։ Գյումրի քաղաքում 1991-ի առաջին 7 ամսվա ընթացքում հանձնվել է մոտ 180 հազար քմ բնակմակերես կամ գրեթե անյնքան որքան 1989-1990 թթ. միասին վերցրած։ Այդ ժամանակ Խորհրդային Միությոնից պետությունը 500 մլն ռուբլի պարտք վերցրեց, որը անվերադարձ եղավ։ Դա շինմոնտաժային աշխատանքների առումով կազմում էր 250 մլն ԱՄՆ դոլար։
- Համաձայն ՀՀ նախարարների խորհրդի 1991թ. մայիսի 21/29, 237/379 «Մոսմարզգործկոմին» առընթեր «Մոսմարզշինկոմիտեին» «Պոդմոսկվոյե» ԱՇՄ-ն Հայաստանի Հանրապետության շինարարության նախարարությանը հանձնելու մասին» որոշման՝ աղետի գոտում աշխատող տարբեր միութենական կազմակերպությունների արտադրական բազան թողնվել է Հայաստանի Հանրապետությունում։
- Աղետի գոտում շինարարական և վերականգնման աշխատանքները տեղական շինանյութով ապահովելու կապակցությամբ Վազգեն Մանուկյանը ստորագրեց ՀՀ նախարարների խորհրդի 1991 թ. սեպտեմբերի 14-ի թիվ 557 որոշումը։ Համաձայն այդ որոշման հստակ հանձնարարականներ տրվեցին «Հայարդշինանյութեր» ԱՄ-ին, «Արարատցեմենտ»» ԱՄ-ին, «Հրազդանի ցեմենտի գործարանին» և «Երևանի գաջի գործարանին»։
- 1991 թ. ցեմենտի արտադրությունը կազմել է 1 մլն 507 հազար տոննա, այնքան ինչքան 1992-1998 թ. միասին վերցրած։ Նույնը վերաբերում էր նաև այլ կարևորագույն շինանյութերի արտադրությանը, ինչպիսիք են բնական քարից որմնաբլոկները, փոքր որմնաբլոկները, հավաքովի երկաթբետոնե կառուցվածքները և իրերը, ասբեստցեմենտի թերթերը (շիֆեր) և այլն։
- Նորից շահագործման հանձնվեցին կարբիդի և կաուչուկի արտադրությունները՝ 1991 թ. մայիսի թիվ 331 որոշմամբ գործարկվեց «Նաիրիտի գիտարտադրական միավորման արտադրությունների գործարկումը», որով նաև խստորեն ճշտվում էր սահմանային թույլատրելի արտանետումների և արտահոսքերի նորմերը, պահպանվում էին արտադրությունների անվտանգությունը և բնապահպանական նորմերը։
- Չնայած արդեն սկսել էին էներգետիկ դժվարությունները, փակվել էր Ադրբեջանի գազամուղը և դեռ չէր կառուցվել Վրաստանինը, կառավարությունում որոշում էր ընդունվել Սևանը չօգտագործել էներգետիկ նպատակների համար։ Կլիման բարենպաստ էր, և դա հանգեցրեց նրան, որ Սևանի մակարդակը 10 սմ-ով բարձրացավ։
- Երևանում տեղի ունեցավ հայաստանցի և սփյուռքահայ գործարարների համատեղ համաժողովը։ Գրանցվեցին բազմաթիվ համատեղ ձեռնարկություններ։
- 1991 թ. ՀՀ կառավարությունը որոշումներ ընդունեց նաև մանրածախ գների ռեֆորմի կապակցությամբ՝ բնակչության սոցիալական պաշտպանության ուժեղացման լրացուցիչ միջոցառումների մասին (1991 թ. մայիսի 3-ի թիվ 324, 1991 թ. օգոստոսի 3-ի թիվ 492)
- Ընդունվեց «Բորսաների մասին» առաջին որոշումը, որով օրինականացվեցին շուկայական առաջին կառույցը և համատեղ ձեռնարկությունների ստեղծման, գրանցման կարգը և այլն։
Վազգեն Մանուկյանի և ՀՀՇ-ի վերնախավի միջև ավելի ու ավելի էին խորանում անհամաձայնությունները Հայաստանի ապագա քաղաքական ուղղության վերաբերյալ։ Վազգեն Մանուկյանը 1991 թ. սեպտեմբերի 25-ին, Գերագույն Խորհրդում ելույթ ունենալով հրաժարական է տալիս վարչապետի պաշտոնից, սեպտեմբերի 26-ին խորհրդարանն ընդունում է նրա հրաժարականը։
